Araştırma Geliştirme

TÜM YÖNLERİYLE AR-GE MERKEZİ

cemsahin Yorum yapın

1- Giriş

5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunun 1. maddesinde  “Ar-Ge ve yenilik yoluyla ülke ekonomisinin uluslararası düzeyde rekabet edebilir bir yapıya kavuşturulması için teknolojik bilgi üretilmesini, üründe ve üretim süreçlerinde yenilik yapılmasını, ürün kalitesi ve standardının yükseltilmesini, verimliliğin artırılmasını, üretim maliyetlerinin düşürülmesini, teknolojik bilginin ticarileştirilmesini, rekabet öncesi işbirliklerinin geliştirilmesini, teknoloji yoğun üretim, girişimcilik ve bu alanlara yönelik yatırımlar ile Ar-Ge’ye ve yeniliğe yönelik doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ülkeye girişinin hızlandırılmasını, Ar-Ge personeli ve nitelikli işgücü istihdamının artırılmasını desteklemek ve teşvik etmektir.” şeklinde belirtilmiştir. 5746 Sayılı Kanunun 1. maddesindeki amaca yönelik Ar-Ge faaliyetleriyle ilgili olarak Ar-Ge indirimi, gelir vergisi stopajı teşviki, sigorta primi desteği, damga vergisi istisnası ve teknogirişim sermayesi desteği teşviki gibi çeşitli teşvikler mevcuttur. Bu makalede 5746 sayılı kanunla tanımlanmış olan Ar-Ge merkezlerine yönelik düzenlemeler ve teşvikler yer alacaktır.

 2- AR-GE Merkezi Kavramı

5746 Sayılı Kanunun 2. maddesinin c bendine göre Ar-Ge Merkezi: Dar mükellef kurumların Türkiye’deki işyerleri dahil, kanuni veya iş merkezi Türkiye’de bulunan sermaye şirketlerinin;

  • Organizasyon yapısı içinde ayrı bir birim şeklinde örgütlenmiş,
  • Münhasıran yurtiçinde araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunan
  • En az elli (07.2014 tarihinden itibaren otuz) tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden, yeterli Ar-Ge birikimi ve yeteneği olan birimdir şeklinde tanımlanmıştır.

Bakanlar Kurulu,18.06.2014-29034 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2014/600 sayılı karar ile 01.07.2014 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere elli olan Ar-Ge personeli sayısı otuz olarak değiştirilmiştir.

2.1-Bir İşletmenin Ar-Ge Merkezi Kurabilmesi İçin Asgari Gereklilikler

  • Ar-Ge merkezlerinde en az 30 tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam edilmesi,
  • Ar-Ge merkezlerinin kanun kapsamındaki Ar-Ge faaliyetlerinin yurt içinde gerçekleştirilmesi,
  • İşletmenin yeterli Ar-Ge yönetimi ile teknolojik varlıklar, Ar-Ge insan kaynakları, fikri haklar, proje ve bilgi kaynakları yönetim yeteneği ve kapasitesinin bulunması,
  • Ar-Ge merkezlerinin, Ar-Ge ve destek personelinin Ar-Ge merkezinde çalıştığının fiziki kontrolünü yapacak mekanizmalara sahip olması,
  • Ar-Ge merkezlerinin konusu, süresi, bütçesi ve personel ihtiyacı tanımlanmış Ar-Ge ve yenilik program ve projelerinin bulunması,
  • Ar-Ge merkezlerinin ayrı bir birim şeklinde örgütlenmiş ve tek bir yerleşke veya fiziki mekan içinde yer alması,
  • Ar-Ge merkezlerinin, Teknoloji Geliştirme Kanununa göre kurulan teknoloji geliştirme bölgeleri dışında yer alması gerekmektedir.

2.2-Ar-Ge Merkezinin Başvuru Değerlendirme ve Denetim Süreci

  • Başvuru dosyası Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından ön incelemeden geçirilir, varsa eksik bilgilerin en geç 15 gün içerisinde tamamlanması istenir.
  • İşletme, 15 gün içinde bu bilgileri tamamlamakla yükümlüdür. Değerlendirme süreci, eksik bilgilerin tamamlanmasını takiben başlatılır.
  • Değerlendirme ve Denetim Komisyonu, Ar-Ge merkezi başvurusunu ve denetim dosyasını yerinde incelemek üzere ilgili teknolojik alanda uzmanlık ve deneyimi olan 3 hakem görevlendirir.
  • Hakemler, Ar-Ge merkezi başvurusunu veya denetimini yerinde ve dosya üzerinde, değerlendirme ve denetim kriterleri, Yönetmelik ve ilgili dokümanlar çerçevesinde inceleyerek raporunu hazırlar ve Değerlendirme ve Denetim Komisyonuna sunar
  • Başvurular en geç 2 ay, denetimler ise en geç 45 gün içinde Değerlendirme ve Denetim Komisyonu tarafından değerlendirilerek karara bağlanır. Kararın olumlu olması halinde sonuç Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Maliye Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı ve başvuru sahibi işletmeye 7 gün içerisinde bildirilir.
  • Başvurusu uygun bulunarak Ar-Ge Merkezi Belgesi alan işletme, belgenin düzenlendiği tarihten itibaren Kanunda belirtilen şartlarla Kanunla sağlanan destek ve teşviklerden yararlanır.
  • Ar-Ge merkezleri en geç 2 yılda bir denetlenir.
  • Ar-Ge merkezi, yürüttüğü faaliyetlere ilişkin faaliyet raporunu her yıl belgenin verildiği takvim ayını izleyen ay içinde Bilim ve Teknoloji Bakanlığına gönderir.
  • Değerlendirme ve Denetim Komisyonu değerlendirmesi sonucunda, denetimde tespit edilen eksiklik ve ihlalin ölçüsüne göre 3 ay geçici durdurma veya Ar-Ge Merkezi Belgesi iptal edilebilir.
  • Ar-Ge Merkezi Belgesi iptal edilen işletmeler belgenin iptalini müteakip en erken 1 yıl sonra “Ar-Ge Merkezi Belgesi” başvurusu yapabilirler.

2.3- Ar-Ge ve Yenilik Sayılmayan Faaliyetler

  • Pazarlama faaliyetleri, piyasa taramaları, pazar araştırması ya da satış promosyonu
  • Kalite kontrol
  • Sosyal bilimlerdeki araştırmalar
  • Petrol, doğalgaz, maden rezervleri arama ve sondaj faaliyetleri
  • İlaç üretim izni öncesinde en az 2 aşaması yurt içinde gerçekleştirilmeyen klinik çalışmalar ile üretim izni sonrasında gerçekleştirilen klinik çalışmalar
  • Bir Ar-Ge projesi kapsamında olmaksızın icat edilmiş ya da mevcut geliştirilmiş süreçlerin kullanımı
  • Ar-Ge sayılan amaçlara yönelik olmayan şekil, renk, dekorasyon ve benzeri estetik ve görsel değişiklikleri içeren biçimsel değişiklikler
  • Programlama dilleri ile işletim sistemleri hariç olmak üzere internet sitelerinin ve benzerlerinin hazırlanmasına yardımcı mevcut yazılımların kullanılması suretiyle yapılan yazılım geliştirme faaliyetleri
  • Yazılımlara ilişkin, bilimsel ve/veya teknolojik ilerlemeler veya teknolojik belirsizliklerin çözülmesini içermeyen olağan ve tekrarlanan faaliyetler
  • İlk kuruluş aşamasında kuruluş ve örgütlenmeyle ilgili araştırma giderleri
  • Ar-Ge ve yenilik faaliyetleriyle geliştirilen ürüne veya sürece ilişkin fikrî mülkiyet haklarının edinimi dışında bu hakların korunmasına yönelik çalışmalar
  • Numune verilmek amacıyla prototiplerden kopyalar çıkarılıp dağıtılması ve reklam amaçlı tüketici testleri
  • Üretim ve üretim altyapısına yönelik yapılan yatırım faaliyetleri, ticari üretimin planlanması ve seri üretim sürecine ilişkin harcamalar
  • Bir Ar-Ge projesi kapsamında olmaksızın yeni süreç, sistem veya ürün ortaya konulmasına hizmet etmeyen doğrudan veya gömülü teknoloji transferi

3- 5746 Sayılı Kanunda AR-GE Merkezlerine Sağlanan Teşvikler

3.1- Ar-Ge İndirimi

Kurumlar Ar-Ge ve yenilik harcamalarının tamamı ile 500 ve üzerinde tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerinde ayrıca o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik harcamasının bir önceki yıla göre artışının yarısı, 13/6/2006 tarihli ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesine göre kurum kazancının ve 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi uyarınca ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılır.

Ayrıca bu harcamalar, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre aktifleştirilmek suretiyle amortisman yoluyla itfa edilir, bir iktisadi kıymet oluşmaması halinde ise doğrudan gider yazılır. Kazancın yetersiz olması nedeniyle ilgili hesap döneminde indirim konusu yapılamayan tutar, sonraki hesap dönemlerine devredilir. Devredilen tutarlar, takip eden yıllarda 213 sayılı Kanuna göre her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında arttırılarak dikkate alınır. Ar-Ge harcamalarına konu olan harcamalar ise;

İlk Madde ve Malzeme Giderleri: Her türlü doğrudan ilk madde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ara mamul, yedek parça, prototip ve benzeri giderler ile VUK’a göre amortismana tabi tutulması mümkün olmayan maddi kıymetlerin iktisabına ilişkin giderleri kapsar.

Hammadde ve diğer malzeme stoklarından Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde fiilen kullanılan kısma ilişkin maliyetler Ar-Ge ve yenilik harcaması kapsamındadır. Bu nedenle, henüz Ar-Ge ve yenilik faaliyetinde kullanılmamış olan hammadde ve diğer malzemelere ilişkin maliyet tutarlarının stok hesaplarında; kullanılan, satılan ya da elden çıkarılanların da stok hesaplarından mahsup edilmek suretiyle izlenmesi gerekir.

Amortismanlar: Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin yürütülmesi amacıyla iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler için ayrılan amortismanlardan oluşur.

 Ar-Ge ve yenilik faaliyeti dışında başka faaliyetlerde de kullanılan makine ve teçhizata ilişkin amortismanlar, bunların Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde kullanıldığı gün sayısına göre hesaplanır.

 Personel Giderleri: Kanun kapsamında gerçekleştirilen Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin yürütülmesi amacıyla çalıştırılan Ar-Ge personeliyle ilgili olarak tahakkuk ettirilen ücretler ile bu mahiyetteki giderlerdir.

Tam zamanlı Ar-Ge personeli sayısının %10’unu aşmamak üzere, Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine katılan ve bu faaliyetlerle doğrudan ilişkili destek personelinin ücretleri ile bu mahiyetteki giderler de personel gideri kapsamındadır.

Kısmi çalışma hâlinde, personelin Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ayırdığı zamanın toplam çalışma zamanına oranı dikkate alınmak suretiyle bulunan ücret tutarları, Ar-Ge ve yenilik harcaması olarak dikkate alınır.

Genel Giderler: Münhasıran Ar-Ge merkezlerinin elektrik, su, gaz, bakım-onarım, haberleşme, nakliye giderleri ile bu merkezlerde kullanılan makine ve teçhizata ilişkin bakım ve onarım giderleri gibi bu merkezlerde yürütülen faaliyetin devamlılığını sağlamak için yapılan giderleri kapsar.

 Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ilişkin sigorta giderleri, kitap, dergi ve benzeri bilimsel yayınlara ait giderler de bu kapsamdadır. Ancak, büro ve kırtasiye gibi sarf malzemelerine ilişkin giderler bu kapsamda değerlendirilmez.

Bu giderlerin, Ar-Ge ve yenilik harcaması olarak değerlendirilebilmesi için Ar-Ge merkezinde fiilen kullanıldığının tespit ve tevsik edilmesi gerekmektedir. Çeşitli kıstaslara göre genel işletme giderleri üzerinden hesaplanacak paylar bu kapsamda değerlendirilmez.

Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler: Normal bakım ve onarım giderleri hariç olmak üzere, Ar-Ge ve yenilik faaliyetleriyle ilgili olarak işletme dışında yerli veya yabancı diğer kurum ve kuruluşlardan mesleki veya teknik destek alınması veya bunlara yaptırılan analizlerle ilgili olarak yapılan ödemelerle, bu mahiyetteki diğer ödemelerdir. Bu şekilde alınan danışmanlık hizmeti ve diğer hizmet alımlarına ilişkin harcamalar Ar-Ge ve yenilik harcaması kapsamında gerçekleştirilen toplam harcama tutarının %20’sini geçemez.

Vergi, Resim ve Harçlar: Doğrudan Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ilişkin olan ve 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile 13/6/2006 tarihli ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununa göre gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınabilen vergi, resim ve harçları kapsar. Doğrudan Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin yürütüldüğü taşınmazlar için ödenen vergiler, Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde kullanılmak üzere ithal edilen mallarla ilgili gümrük vergileri ile benzeri vergi, resim ve harçlar bu kapsamdadır.

Rekabet öncesi işbirliği projelerinde, işbirliğini oluşturan kuruluşlarca bu işbirliğine ait özel hesaba aktarılan tutarlar, birinci fıkrada sayılan harcamalar kapsamında olmak şartıyla, harcamanın yapıldığı dönemde katkı sağlayan kuruluşların Ar-Ge ve yenilik harcaması olarak kabul edilir.

3.2- Gelir Vergisi Stopajı Teşviki

5746 Sayılı Kanun Kapsamında Ar-Ge İndiriminden yararlanılan faaliyet ve projelerde çalışan Ar-Ge ve destek personelinin ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin;

  • Doktoralı olanlarda % 90’ı
  • Diğerlerinde % 80’i

gelir vergisinden istisnadır.

Gelir vergisi istisnasından yararlanacak olan destek personelinin tam zaman eşdeğeri sayısı, toplam tam zamanlı Ar-Ge personeli sayısının %10’unu aşamaz. Destek personelinin tam zaman eşdeğer sayısını geçmesi halinde düşük ücretlerden başlanılarak hangi personelin faydalanacağı belirlenir. Brüt ücretlerin aynı olması halinde, ücretine gelir vergisi istisnası uygulanacak destek personeli işverence belirlenir.

3.3- Sigorta Primi Desteği

5746 Sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge indiriminden yararlanılan faaliyet ve projelerde çalışan Ar-Ge ve destek personelinin ile Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun 2. maddesi kapsamında ücreti gelir vergisinden müstesna olan personelin ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısı Maliye Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanır.

İşveren hissesi sigorta primi desteğinden yararlanacak olan destek personelinin tam zaman eşdeğer sayısı toplam tam zamanlı Ar-Ge personeli sayısının %10’unu aşamaz.

Destekten yararlanmak için Ar-Ge merkezleri Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından alınacak resmi belgeyle Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri’ne başvurulması gerekir. Destekten yararlanabilmek için, aylık prim ve hizmet belgesinin yasal süresinde verilmesi gerekir. İşverenin ödeme yükümlülüğünü yerine getirip getirmediğine bakılmaksızın, sigorta işveren hissesinin yarısı Hazine tarafından karşılanır.

3.4- Damga Vergisi İstisnası

5746 Sayılı Kanun kapsamında her türlü Ar-Ge ve yenilik faaliyetiyle ilgili düzenlenen kağıtlar damga vergisinden istisnadır. Düzenlenen kağıdın Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine yönelik olması, değerlendirme raporunun olumlu olması kağıtların damga vergisinden istisna olması için yeterlidir.

4- TÜBİTAK Tarafından Sağlanan Destekler

Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), 24 Temmuz 1963 tarih ve 11462 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 278 sayılı Kanun ile kurulmuştur. 9 Eylül 1993 tarih ve 21693 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 498 sayılı K.H.K ile değiştirilen Kuruluş Kanununun 1. maddesine göre kuruluş amacı; “Türkiye’de müsbet bilimlerde araştırma ve geliştirme faaliyetlerini ülke kalkınmasındaki önceliklere göre geliştirmek, özendirmek, düzenlemek ve koordine etmek; mevcut bilimsel ve teknik bilgilere erişmek ve erişilmesini sağlamaktır. Kanunda kurulan amaca yönelik programlar ve planlanan faaliyetler TÜBİTAK’a bağlı Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB) tarafından yürütülmektedir. TEYDEB tarafından bağış şeklinde yardımda bulunmak suretiyle desteklenen Ar-Ge programları aşağıdaki gibidir.

 4.1- 1501 – Sanayi Ar-Ge Proje Destekleme Programı

Programın amacı, sanayi kuruluşlarının Ar-Ge Projelerine %60’a varan oranlarda hibe (geri ödemesiz) şeklinde destek sağlamaktır. Projelerin dönemsel destek oranı, temel destek oranı ve ilave destek oranlarının toplamından oluşur. Başvuruda bulunan kuruluşların sektör ve ölçeğine bakılmaksızın, temel destek oranı yüzde kırk (%40)’tır. Toplam destek oranı; temel destek oranı ve diğer ilave desteklerle beraber en fazla yüzde altmış (%60) olur. Destek süresi proje bazında en fazla otuz altı (36) aydır.

4.1.1- Desteklenen Ar-Ge Aşamaları

  • Kavram geliştirme,
  • Teknolojik/teknik ve ekonomik yapılabilirlik etüdü,
  • Geliştirilen kavramdan tasarıma geçiş sürecinde yer alan laboratuvar ve benzeri çalışmalar,
  • Tasarım, tasarım uygulama ve tasarım doğrulama çalışmaları,
  • Prototip üretimi,
  • Pilot tesisin kurulması,
  • Deneme üretimi ve tip testlerinin yapılması,
  • Satış sonrasında ürün tasarımından kaynaklanan sorunların çözümü faaliyetleri tüm firmalar başvurabilir.

 4.1.2- Desteklenen Gider Kalemleri

  • Personel Giderleri,
  • Proje personeline ait proje kapsamındaki seyahat giderleri kapsamında; uçak, tren, otobüs, gemi ile yapılan şehirlerarası ve uluslararası ekonomi sınıfı ulaşım giderler,
  • Alet, teçhizat, yazılım ve yayın alım giderleri,
  • Malzeme ve sarf giderleri,
  • Yurt içi ve yurt dışı danışmanlık hizmeti ve diğer hizmet alım giderleri,
  • Türkiye’deki üniversiteler, TÜBİTAK’a bağlı Ar-Ge birimleri, özel sektör Ar-Ge kuruluşları ve benzeri Ar-Ge kurum ve kuruluşlarına yaptırılan Ar-Ge hizmet giderleri.

 4.2- 1507 – KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı

KOBİ’ler için Ar-Ge Başlangıç Destek Programı, TÜBİTAK Sanayi Ar-Ge desteklerinden daha önce hiç faydalanmamış ya da en fazla bir projesi desteklenmiş KOBİ’leri hedefleyen bir destek programıdır. Program kapsamında sağlanacak desteklerle KOBİ’lerin;

  • Yeni bir ürün üretilmesi,
  • Mevcut bir ürünün geliştirilmesi, iyileştirilmesi,
  • Ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi,
  • Maliyet düşürücü nitelikte yeni tekniklerin, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi

konularında KOBİ’ler tarafından yürütülen 500.000 TL bütçe ve 18 ay süre ile sınırlı ilk 3 projenin TÜBİTAK tarafından desteklenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca bu üç projeye ilaveten, ortaklı proje başvurusu yapılması koşuluyla 2 proje daha bu programda desteklenebilmektedir. Destek oranı her dönem için sabit olup %75’tir.

 4.3- 1511-TÜBİTAK Öncelikli Alanlar Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destekleme Programı

Öncelikli Alanlar Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı ile, ulusal stratejik hedef ve politikalar kapsamında belirlenen öncelikli alanlarda; hedef ve ihtiyaç odaklı, izlenebilir sonuçları olan;

  • Yeni bir ürün üretilmesi,
  • Mevcut bir ürünün geliştirilmesi/iyileştirilmesi,
  • Ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi,
  • Maliyet düşürücü ve standart yükseltici yeni tekniklerin geliştirilmesi, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi,

konularında yürütülen Ar-Ge nitelikli projeler desteklenmektedir. Projenin destek süresi, projede destek kapsamına alınan faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için gereken ve TÜBİTAK tarafından kabul edilen süredir. Firmaların desteklenen proje giderlerine harcama sonrası büyük ölçekli kuruluşlar için %60, KOBİ’ler için %75 oranında geri ödemesiz (hibe) destek verilmektedir. Ayrıca, kuruluşlara %10 genel gider desteği uygulanır.

4.3.1- Desteklenen Gider Kalemleri

  • Personel giderleri,
  • Seyahat (yalnızca ulaşım) giderleri,
  • Alet, teçhizat, yazılım ve yayın alım giderleri,
  • Ülke içindeki üniversiteler, TÜBİTAK’a bağlı Ar-Ge birimleri, özel sektör Ar-Ge kuruluşları ve benzeri Ar-Ge kurum ve kuruluşlarına yaptırılan Ar-Ge hizmet giderleri,
  • Yurtiçi ve yurtdışı danışmanlık hizmeti ve diğer hizmet alım giderleri,
  • Malzeme ve sarf giderleri,
  • Projenin Ar-Ge faaliyetlerini yürütmek amacıyla proje kapsamında gerçekleşen; destek personeli, elektrik, su, gaz, bakım-onarım, haberleşme, vb. giderlere karşılık gelen proje genel giderleri (proje genel giderleri, projenin her bir AGY311’i için belirlenen dönemsel desteklemeye esas harcama tutarının %10’u olup, bu tutar dönemsel desteklemeye esas harcama tutarına ilave edilir).

 5- KOSGEB Tarafından Sağlanan Destekler

Ülkenin ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasında, küçük ve orta ölçekli işletmelerin payını ve etkinliğini artırmak, rekabet güçlerini ve düzeylerini yükseltmek, ekonomik gelişmelere uygun bir şekilde sanayide entegrasyonu gerçekleştirmek, ihracattaki paylarını artırmak, araştırma-geliştirme, yenilik ve işbirliği faaliyetlerini desteklemek ve girişimcilik kültürünü geliştirmek üzere, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı tarafından Ar-Ge faaliyetlerine ilişkin destek programları mevcuttur.

 5.1- AR-GE, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı

Ar-Ge, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programının amacı ;

  • Bilim ve teknolojiye dayalı yeni fikir ve buluşlara sahip KOBİ ve girişimcilerin geliştirilmesi,
  • Teknolojik fikirlere sahip tekno-girişimcilerin desteklenmesi,
  • KOBİ’lerde Ar-Ge bilincinin yaygınlaştırılması ve Ar-Ge kapasitesinin artırılması,
  • Mevcut Ar-Ge desteklerinin geliştirilmesi,
  • İnovatif faaliyetlerin desteklenmesi,
  • Ar-Ge ve inovasyon proje sonuçlarının ticarileştirilmesi ve endüstriyel uygulamasına yönelik destek mekanizmalarına ihtiyaç duyulması,

konularında yürütülen Ar-Ge projeleri desteklenmektedir. Programın süresi en çok 24 aydır.

 5.1.1- Desteklenen Gider Kalemleri

  • İşlik desteği,
  • Kira desteği,
  • Makine-Teçhizat, Donanım, Hammadde, Yazılım Ve hizmet alımları giderleri desteği,
  • Personel gideri desteği,
  • Başlangıç sermayesi desteği.

6.Sanayi Tezleri (San-Tez) Programı Dahilinde Destekler

27 Şubat 2014 tarihli ve 28926 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Sanayi Tezleri Projelerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik” kapsamında yürütülen Sanayi Tezleri (SAN-TEZ) Programı; sanayimizin önemli bir kısmını oluşturan KOBİ’lerimizin Ar-Ge ve İnovasyon kültürü kazanmaları ve sorunlarını üniversitede üretilen bilgi birikimini kullanarak işbirliği içinde çözme alışkanlığı edinmelerini amaçlayan bir destek mekanizmasıdır. Sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın firma düzeyinde katma değer yaratan, ülkemizde yerleşik işletmeler ve üniversitelerin işbirliği ile hazırlanacak projeler bu programdan yaralanabilir.

San-Tez kapsamında başvurusu yapılacak çalışmanın temel ve uygulamalı araştırma aşamasını tamamlamış, deneysel araştırma aşamasına gelmiş projelere yönelik olmasına dikkat edilmelidir. San-Tez Programı kapsamında; yeni bilgiler elde etmek için yapılan, belirlenmiş bir uygulaması ya da kullanımı bulunmayan teorik ya da deneysel çalışmalar, durum tespiti projeleri, rutin testler/analizler, pilot üretim tesisi ve alt yapı kurmaya yönelik yatırım ağırlıklı ya da Ar-Ge içeriği bulunmayan faaliyetler içeren projeler değerlendirmeye alınmayacaktır. Proje kapsamında alınması planlanan hizmet alımı tutarının, toplam proje bedelinin %20’ sini geçmemelidir. San-Tez projelerinde proje ortağı firma; mikro işletme ise en az %15,küçük işletme ise en az %20, orta büyüklükteki işletme ise en az %25,büyük işletme ise en az %35 oranında proje katkı payını üstlenmektedir. Kalan tutar program kapsamında Bilim, Sanayi Teknoloji Bakanlığınca hibe olarak desteklenir.

7.TTGV(Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı) İleri Teknoloji Proje Desteği

2010 yılı sonunda uygulamaya alınan ve Teknoloji Geliştirme Projeleri Desteği ve Ticarileştirme Desteğinin hibrit bir modeli olarak tasarlanan Program kapsamında, TTGV’nin belirlediği öncelikli teknoloji alanlarında, ülkemizin ihtiyaçları ile paralel olarak yüksek katma değer ve ileri seviyede yenilik içeren projelerin, TTGV’nin özkaynakları aracılığıyla desteklenmesi öngörülmektedir. TTGV’nin desteklediği projelerin oluşturduğu portföyde ülkemiz için öngördüğü değerle orantısız temsil edildiği değerlendirilen teknoloji alanlarında “Teknolojik Ürün” ve “Teknolojik Proses İnovasyonu” kavramları çerçevesinde, bilgi birikimi projeyi gerçekleştiren firmada kalmak üzere, ticari değeri olan ürünlerin elde edildiği teknoloji geliştirme düzeyindeki Ar-Ge ve ticarileştirme faaliyetleri desteklenmektedir. Sanayi kuruluşları ve yazılım şirketlerinin Ar-Ge ve ticarileştirme faaliyetlerini desteklemek amacıyla oluşturulan desteğin tamamı geri ödemeli olup, proje destek bütçesi üst limiti 3 milyon ABD Doları, alt limiti 250.000 ABD Dolarıdır. Destek süresi azami 3 yıldır.

  1. Ar-Ge Merkezlerinin Karşılaştığı Sorunlar

 8.1-Ar-Ge İndirimi Konusunda 5746 sayılı Kanun ile 5520 Sayılı Kanun Arasındaki Farklılıklar

Şirketler Ar-Ge İndirimi konusunda 1 Seri No.lu 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’ndeki “10.2. Ar‐Ge indirimi” kısmında tanımlanan düzenlemeyi ya da 5746 Sayılı Kanuna bağlı olarak çıkarılan Uygulama ve Denetim Yönetmeliği’nde açıklanan esas ve uygulamaları seçebilir. 5746 sayılı Kanuna göre Ar-Ge İndirimi uygulaması ile 5520 Sayılı Kanun Uygulamaları arasında bazı farklılıklar bulunmaktadır. Bunlar;

  • 5746 sayılı kanuna göre Ar-Ge indirimi uygulaması 31.12.2023 tarihine kadar geçerli olmakla birlikte 5520 Sayılı Kanuna göre Ar-Ge indirimi uygulamasında bir sınırlama yoktur.
  • 5746 Sayılı Kanun ile kurumlar vergisi açısından AR-GE indirimi, gelir vergisi stopajı teşviki, sigorta prim desteği ve damga vergisi istisnası gibi teşvikler sağlanmışken 5520 Sayılı Kanun ile yalnızca AR-GE indirimi teşviki sağlanmıştır.
  • 5746 sayılı kanuna göre gelecek yıllara devreden Ar-Ge indirimi tutarları yeniden değerleme oranı ile endekslenmekte, ancak 5520 sayılı kanun ile endeksleme yapılması mümkün bulunmamaktadır.
  • 5746 sayılı Kanuna göre TÜBİTAK gibi kurumlar tarafından sağlanan hibe ve yardımların (nakit desteklerin) özel bir fon hesabına alınması ve 5 yıl içinde sermayeye ilave dışında herhangi bir hesaba nakledilmemesi veya işletmeden çekilmemesi gerekmektedir. Diğer taraftan, söz konusu hibe ve yardımlar 5520 sayılı Kanuna göre ticari kazancın bir unsuru olarak değerlendirilip gelir yazılacaktır.
  • 5746 sayılı Kanuna göre finansman giderleri Ar-Ge indirimi hesaplamasında dikkate alınmazken, 5520 sayılı Kanuna göre Ar-Ge indirimine konu edilebilmektedir.
  • 5746 sayılı Kanuna göre 500 ve üzerinde tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerinde ayrıca o yıl yapılan Ar-Ge harcamalarının bir önceki yıla göre artışının yarısı da ilave Ar-Ge indirimi olarak dikkate alınabilirken, 5520 sayılı Kanunda böyle bir uygulama yer almamaktadır.
  • 5746 sayılı Kanuna göre Ar-Ge harcamalarının tamamı VUK’a göre aktifleştirilerek amortisman yoluyla gider yazılabilmektedir. Diğer taraftan, 5520 sayılı Kanuna göre sadece gayri maddi hakka yönelik olarak yapılan harcamaların (kanser ilacının bulunması vb.) aktifleştirilmesi zorunlu olup gayri maddi hakka yönelik olmayan harcamaların ise aktifleştirilmesi ihtiyaridir. Bunlar istenirse doğrudan gider yazılabilecektir.

 8.2-Ar-Ge ve Destek Personelinin Ar-Ge Merkezi Dışında Geçirdiği Süreler

 Gelir İdaresinin 30.05.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.16.01-2011-KVK-10-2-612 sayılı özelgesinde “Ar-Ge merkezinde tam zamanlı olarak çalışmakta olan personelinizin muhtelif nedenlerle yurtiçi veya yurtdışına görevli olarak gönderilmeleri halinde, Ar-Ge merkezi dışında geçirilen bu sürelerin Ar-Ge faaliyeti kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir. Dolayısıyla, söz konusu personelin bu sürelere isabet eden ücretleri ile Ar-Ge projesiyle ilgili olsa dahi yurtiçi ve yurtdışı seyahatleri kapsamındaki konaklama, ulaşım, pasaport, vize gibi harcamalarının da Ar-Ge harcaması kapsamına girmediği tabiidir.

Ar-Ge merkezindeki projelerin yürütülmesi ve idamesi ile sorumlu olan ancak Ar-Ge merkezi dışında bulunan program direktörlüğünde çalışan mühendislerin çalışmaları Ar-Ge merkezinde yürütülen projelerle ilgili olsa bile Ar-Ge faaliyeti kapsamında değerlendirilemeyeceğinden bunların Ar-Ge faaliyetine ayırdığı zamanın toplam çalışma zamanına oranlanmasıyla bulunan ücretlerin de Ar-Ge indirimine konu edilmesi mümkün değildir.” şeklinde görüş bildirmiştir.

Gelir idaresinin verdiği diğer özelgelerde ;

  • Tam Zamanlı olarak çalışan personelin eğitim, teknik inceleme veya görevli olarak Ar-Ge merkezi dışına çıktığı ve tam zamanlı çalışan personelin kullanacağı doğum, süt, evlilik, ölüm, mazeret izinlerinde, resmi tatil günlerinde ve raporlu olunan durumlarda merkez dışında geçirilen söz konusu sürelere isabet eden ücretlerin gelir vergisi stopaj teşvikine konu edilemeyeceği
  • Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile ilgili Ar-Ge merkezi dışında ancak şirket yerleşkesi içindeki toplantı odaları, laboratuvar, üretim tesisleri gibi bölümlerde geçirdiği sürelere isabet eden ücretlerin A-Ge indirimine konu edilmeyeceği bildirilmiştir.

8.3-Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetlere İlişkin %20’lik Sınırlandırma

5746 sayılı Kanun’un Yönetmeliğinde, Ar-Ge merkezleri bünyesinde yürütülen projeler çerçevesinde gerçekleştirilen dışarıdan sağlanan fayda ve hizmet mahiyetindeki harcamalara ilişkin “Normal bakım ve onarım giderleri hariç olmak üzere, Ar-Ge ve yenilik faaliyetleriyle ilgili olarak işletme dışında yerli veya yabancı diğer kurum ve kuruluşlardan mesleki veya teknik destek alınması veya bunlara yaptırılan analizlerle ilgili olarak yapılan ödemelerle, bu mahiyetteki diğer ödemelerdir.Bu şekilde alınan danışmanlık hizmeti ve diğer hizmet alımlarına ilişkin harcamalar Ar-Ge ve yenilik harcaması kapsamında gerçekleştirilen toplam harcama tutarının %20’sini geçemez.” ifadesi yer almaktadır. İlgili Yönetmelikte söz konusu %20’lik sınırın hesaplanmasında dönemsel olarak hangi zaman aralıklarının dikkate alınması gerektiğine ilişkin bir açıklamaya yer verilmemiş, söz konusu husus yoruma açık bırakılmıştır.

8.4-Ar-Ge Harcamalarının Sonuçlanması Durumunda Amortisman Süresi

Maliye Bakanlığı kurumların işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamalarının aktifte izlenmesini ve aktifleştirilmesi gereken bir kıymete ulaşılması halinde ise bu harcamaların amortisman yoluyla itfa edilmesi gerektiği görüşündedir. Bu süre 5 yıl olarak belirlemiştir. Harcamaların tamamına yakınının personel harcamalarından oluştuğu durumlarda bu süre uzun gelmektedir.

8.5- Ar-Ge Merkezlerinin Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Dışında Yer Alması

5746 Sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi ve Denetim Yönetmeliğinin 15.maddesinin birinci fıkrasının f bendine göre Ar-Ge merkezlerinin, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununa göre kurulan teknoloji geliştirme bölgeleri dışında yer alması gerektiği belirtilmiştir. Böylece Ar-Ge merkezlerinin Teknoparklar içinde yer alması engellenmiştir. Kanunda böyle bir hüküm yer almamaktadır.

 8.6- Ar-Ge ve Yenilik Harcamaları Genel Giderler Tanımı

5746 Sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi ve Denetim Yönetmeliğinin 7.maddesinin birinci fıkrasının ç bendine göre Ar-Ge ve yenilik harcaması genel giderlerinin kapsamı dar tutulmuştur. Örneğin: Seyahat, finansman, kira gibi harcamalar genel gider kapsamında yazılı değildir.

8.7- Ar-Ge Destek Personeli

5746 Sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi ve Denetim Yönetmeliğinin 4.maddesinin birinci fıkrasının e bendine göre destek personeli: Ar-Ge faaliyetlerine katılan veya bu faaliyetlerle doğrudan ilişkili yönetici, teknik eleman, laborant, sekreter, işçi ve benzeri personel olarak tanımlanmıştır. İlgili yönetmelikte şirketin satış, finans vb personellerinin bu kapsamda değerlendirilip değerlendirilmeyeceği net değildir.

8.8- Birden Fazla Kuruluşun Bir Araya Gelerek Ar-Ge Merkezi Oluşturmaları

5746 Sayılı Kanun kapsamında yapılan düzenlemeler çerçevesinde rekabet öncesi işbirliği projelerine yönelik sağlanan destekler ve teşvikler söz konusu iken birden fazla sanayi kuruluşunun kendi aralarında Ar-Ge projelerini geliştirmek ve gerçekleştirmek için güç birliği yaparak, ayrı bir Ar-Ge şirketi veya içlerinden birisinin bünyesinde bir “Ar-Ge Merkezi” oluşturmalarına yönelik mevcut Kanun’da herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır.

9.Sonuç

Ülkelerin uluslararası alanda rekabetçi bir yapıya sahip olmak istemeleri neticesinde Ar-Ge faaliyetleri önemli bir hal almıştır. Ülkemizde 5746 Sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ile Ar-Ge harcamaları teşvik edilmiştir. 5746 Sayılı Kanunda Ar-Ge merkezi kurmak için gerekli olan en az 50 tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli sayısı 30’a indirilmiş, Ar-Ge harcamalarına ilişkin destek ve teşviklerle kurumların yeni teknoloji geliştirme, ürün kalitesi ve standardında yükselme, verimlilikte artış, üretim maliyetlerinde düşüş, nitelikli personel istihdamı gibi konularda rekabet etmesine olanak sağlamıştır.

Cem ŞAHİN

SMMM Stajyeri

KAYNAKÇA

-5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu ve İlgili Mevzuat

-5746 Sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ve İlgili Mevzuat

-4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu

-TÜBİTAK Sanayi Araştırma Teknoloji Geliştirme Ve Yenilik Projeleri Destekleme Programı Uygulama Esasları

-TÜBİTAK KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı Uygulama Esasları

-TÜBİTAK 1511 Öncelikli Alanlar Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destekleme Programı Uygulama Esasları

-KOSGEB Destek Programları Yönetmeliği

-Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı İleri Teknoloji Projeleri Desteği (www.ttgv.org.tr.)